Dit artikel verscheen op 12 december 2013 in De Tijd
De Duitse sociaaldemocratische partij organiseert deze week een grootschalig referendum over het regeerakkoord dat de partijtop gesloten heeft met de christendemocraten. Waarnemers verwachten een ruime meerderheid voor het akkoord, maar de SPD-basis blijft kritisch.
Lukas Vanacker, onze correspondent in Berlijn
Dit artikel verscheen eerder op de website Apache.
Het nieuwe Duitse parlement telt 631 leden. Op 22 oktober, precies een maand na de verkiezingen, kwam de achttiende Bundestag voor het eerst samen. Maar liefst 230 parlementsleden, de helft van christendemocratische signatuur, maakten er voor het eerst hun opwachting. Verschillende nieuwkomers hebben een opmerkelijke voorgeschiedenis.
De eerste Nederlander ooit in het Duitse parlement draagt de voorspelbare naam Kees de Vries. De 58-jarige landbouwer verhuisde kort na de Val van de Berlijnse Muur naar Oost-Duitsland. In de gemeente Zerbst (dichtbij Magdeburg) nam hij met twee broers een voormalige collectieve boerderij over, die hij uitbouwde tot een 1.300 hectare groot veebedrijf met 700 melkkoeien. Dankzij de slogan ‘Kees de Vries spreekt onze taal’ veroverde de christendemocraat een zitje in het Duitse parlement.
(Kees de Vries (l.) bezoekt een bedrijf. Bron: keesdevries.de)
Dit artikel verscheen eerder op de website Apache.
In Duitsland zijn de onderhandelingen tussen de CDU van Angela Merkel en de sociaaldemocratische SPD van start gegaan. Die ‘grote coalitie’ is de enige levensvatbare piste, na het afhaken van de Duitste groenen. Die hebben ervoor gekozen hun tegenvallende verkiezingsuitslag te verteren in de oppositie. Na afloop van die oppositiekuur wil de groene partij klaar zijn voor verschillende mogelijke coalities, ook met de CDU dus.
(Groene kopstokken Jürgen Trittin en Katrin Göring-Eckardt bij de start van de campagne op 12 augustus 2013; bron: gruene.de).
Een ingekorte versie van dit artikel verscheen bij De Tijd.
De ‘Alternative für Deutschland’ is de grote verrassing van de Duitse verkiezingen. Een half jaar na haar oprichting overtuigde de euro-kritische partij 4,7% van de Duitsers. Op de verkiezingsavond in Berlijn heerste een mengeling van trots en ontgoocheling. De partij maakt zich op voor de komende Europese verkiezingen.
In Hotel Maritim aan de Friedrichstraße in Berlijn kijkt de ‘Alternative für Deutschland’ (AfD) voor het eerst in haar geschiedenis samen naar de verkiezingsresultaten. In de lobby van het hotel staat een met partijstickers beplakte ziekenwagen van het merk Mercedes geparkeerd. Partijboegbeeld Bernd Lucke en zijn medestanders fungeren als hulpdiensten die de zieke euro willen bestrijden. Daarom poseerde Lucke in de verkiezingscampagne graag bij de ziekenwagen of voor de nog grotere rode brandweerwagen van de partij. Kort voor de verkiezingen verbrandde Lucke aan de Brandenburger Tor een hoop gekopieerde biljetten van 500 euro. “Draghi gokt, u betaalt” luidde het opschrift op de AfD-brandweerwagen.
Terwijl veel militanten vonden dat de media hun partij tijdens de campagne doodzweeg, tekenen op de verkiezingsavond minstens evenveel persmensen als sympathisanten bij de AfD present. De aanwezige partijleden staan aan de lopende band binnen- en buitenlandse journalisten te woord. Het partijpubliek bestaat bijna uitsluitend uit braaf uitziende mannen Alle leeftijdscategorieën zijn vertegenwoordigd, pak en das dienen als gemeenschappelijk kenmerk.
Dit artikel verscheen eerder – licht gewijzigd – op de nieuwswebsite Apache.
Een kandidaat-bondskanselier die zijn middelvinger opsteekt! De Stinkefinger was maar een van de vele missers die Peer Steinbrück tijdens de Duitse verkiezingscampagne beging. Waarom kreeg de gereputeerde oud-minister snel de bijnaam ‘Pannen-Peer’?
Lange tijd bleef onduidelijk wie de Duitse sociaaldemocratische partij (SPD) tegen bondskanselier Angela Merkel in het veld zou sturen. De leden van de trojka, de feitelijke partijtop, voelden zich oorspronkelijk alle drie geroepen. Tegen fractieleider Frank-Walter Steinmeier sprak dat hij bij de vorige verkiezingen kansloos door Angela Merkel werd verslagen. Peer Steinbrück, van 2005 tot 2009 minister van Financiën in de eerste regering-Merkel, werd geprezen om zijn intelligentie, daadkracht en gevoel voor humor. Sigmar Gabriel beschikte als partijvoorzitter uiteindelijk over het voorrecht om zichzelf tot Kanzlerkandidat uit te roepen.
De uiteindelijke beslissing was voor eind 2012 gepland. Maar in september van dat jaar maakte Frank-Walter Steinmeier onverwacht publiek dat hij geen zin had in een tweede kandidatuur voor het hoogste ambt van Duitsland. Aangezien Sigmar Gabriel in peilingen veel minder goed scoorde dan Peer Steinbrück, liet de partijvoorzitter de kelk aan zich voorbijgaan: Steinbrück moest Angela Merkel uit het zadel lichten. De partij startte slecht voorbereid in de verkiezingsstrijd. “Voor Steinbrück was er geen campagne, geen podium, geen medewerkers; er was niks”, zei voormalig SPD-kopstuk Franz Müntefering een tijd geleden in Die Zeit. “De start was mislukt. De haren rezen mij ten berge.” Sinds zijn aanduiding haalde de sociaaldemocraat voortdurend het nieuws met een nieuwe ‘panne’.
(Peer Steinbrück op zijn ‘Klartext Open Air’-tour in Berlijn)
Een kaartje zegt meer dan 1000 woorden. Dat geldt ook voor de Duitse verkiezingen. Duitsland is een groot Zwarte Woud geworden. De lokale kandidaat van Angela Merkels CDU (voor alle zekerheid: in het zwart) haalde in bijna alle 299 kieskringen het grootste aantal ‘Erststimmen‘.
Dit artikel verscheen in de reeks ‘Duitsland kiest’ op de website Apache.
De euro-kritische partij ‘Alternative für Deutschland’ baart de traditionele Duitse partijen kopzorgen. De nieuwe partij maakt kans om zondag in het parlement verkozen te worden. Toch moet de protestpartij nog heel wat groeipijnen overwinnen.
Pas in het voorjaar van 2013 werd de ‘Alternative für Deutschland’ (AfD) opgericht. Initiatiefnemer Bernd Lucke (51) wilde de kiezer een alternatief bieden voor de in zijn ogen compleet mislukte europolitiek van bondskanselier Angela Merkel (CDU). Het recept van de brave economieprofessor is eenvoudig: hij wil de eurozone afschaffen. “Duitsland heeft de euro niet nodig en de euro schaadt andere landen. De herinvoering van de Duitse Mark mag geen taboe zijn”, stelt het partijprogramma. De eerste stap daarbij is de invoering van een nationale parallelle munt voor de Zuid-Europese landen. “De sterke landen in het noorden kunnen de euro behouden”, verklaart Götz Frömming, lid van het Berlijnse partijbestuur. “Maar de euro betekent gif voor een land als Griekenland. Zolang de Grieken hun munt niet kunnen devalueren, kan hun economie niet competitief worden.”
(Graffitigrondreclame voor de AfD)
Dit artikel verscheen eerder op de website Apache.
Zondag kiezen de Duitsers in een nieuw parlement. Waarnemers vrezen dat veel mensen thuis zullen blijven. De Partij van de Niet-Kiezers probeert hen alsnog naar de stembus te lokken.
(In bovenstaand grappig filmpje roept de vakbond IG Metall iedereen op om te gaan stemmen.)
Een licht gewijzigde versie van dit artikel verscheen eerder op de nieuwswebsite Apache.
De theorie:
Heinz is een 60-jarige loodgieter uit Bonn. Elke vier jaar kiest Heinz samen met zijn landgenoten een nieuw federaal parlement. Hij beschikt daarbij over twee stemmen. Zijn eerste stem (ERSTSTIMME) geeft Heinz aan een PERSOON in zijn KIESKRING Bonn. De kandidaat die in Bonn de meeste Erststimmen haalt, wint het lokale ‘directmandaat’. De winnaar mag de inwoners van Bonn vertegenwoordigen in het federale parlement.
Met de tweede stem (ZWEITSTIMME) kiest Heinz een PARTIJ in Noordrijn-Westfalen, de DEELSTAAT waar hij woont. Op basis van het aantal Zweitstimmen krijgt elke partij in Noordrijn-Westfalen een aantal zetels toebedeeld. Die ‘lijstmandaten’ worden verdeeld onder politici die op de partijlijst in Noordrijn-Westfalen staan. Zweitstimmen zijn zeer belangrijk omdat ze bepalen hoeveel zetels elke partij in het federale parlement krijgt. Wanneer de Duitse Ivan De Vadder op de verkiezingsavond de procentuele resultaten per partij bekendmaakt, spreekt hij over de Zweitstimmen.
Het aantal zetels in het Duitse parlement ligt niet op voorhand vast. In principe zijn er 598 federale parlementsleden. 299 politici vertegenwoordigen evenveel kieskringen. Daarnaast komen 299 personen via de Zweitstimmen met een lijstmandaat in het parlement. Via een ingewikkeld systeem van ‘overhangmandaten’ en ‘vereffeningsmandaten’ kunnen daar nog zetels bijkomen. Die extra zetels worden gecreëerd wanneer een partij meer directmandaten verovert dan het aantal waarop ze volgens het aantal Zweitstimmen eigenlijk recht heeft.
Verder geldt in Duitsland een nationale kiesdrempel van 5%. Partijen moeten in heel Duitsland samengeteld 5% van de Zweitstimmen halen. De Piratenpartij raakt dus niet in het parlement als ze in Noordrijn-Westfalen 10% van de stemmen haalt maar landelijk op 4% blijft steken.
Gepubliceerd in De Tijd op 18 september 2013.
